Opvolging van energieverbruik en -kosten

Het bieden van een mogelijkheid tot opvolging van het energieverbruik en de kosten die hiermee gepaard gaan. Hierbij kan het gaan over het verbruik van elektriciteit, gas, stookolie of warmte (bv. bij een aansluiting op een warmtenet) en kan de opvolging gedaan worden tot op een tijdsniveau dat voldoende inzicht geeft (bv. per dag of per uur).

De opvolging kan op verschillende manieren gerealiseerd worden. Zo is het mogelijk om het verbruik en de kosten ogenblikkelijk te visualiseren in een dashboard (zie Figuur 1). Daarnaast kan ook een data-export functionaliteit voorzien worden om de verbruiksdata extern verder te kunnen analyseren (bv. in een rekenblad). Bijkomende functionaliteiten kunnen bestaan uit het vergelijken van het verbruik met andere gebruikers in een gelijkaardige situatie (‘benchmarking’) en het automatisch detecteren van abnormale verbruikspatronen (‘anomaliedetectie’).

Een oplossing voor opvolging van energieverbruik en -kosten laat toe om meer inzicht te verkrijgen in het energieverbruik op gebouwniveau. Afhankelijk van de specifieke situatie en de gebruikte technologie, kan ook meer inzicht geboden worden in het verbruik van individuele toestellen zoals een warmtepomp, een boiler of een condensatieketel (zie Figuur 2).

Voor gebouwen waar lokaal energie opgewekt wordt (bv. via zonnepanelen) kan het interessant zijn om ook het zelfverbruik (d.w.z. de lokaal opgewekte energie die ogenblikkelijk verbruikt wordt) op te volgen (zie Figuur 3).

Enerzijds laat een dergelijke opvolging toe om het effect van het gebruikersgedrag op het energieverbruik sneller zichtbaar te maken. Anderzijds kunnen ook problemen zoals ongewenst verbruik of uitzonderlijk hoge pieken gedetecteerd worden.

Deze inzichten kunnen een stimulans vormen om energie-efficiënter om te gaan met bestaande installaties voor verwarming en sanitair warm water en op die manier ook kosten te besparen. Dit kan bijvoorbeeld door minder te verbruiken of door het verbruik beter af te stemmen op de beschikbaarheid van hernieuwbare energie (bv. door het vergroten van het zelfverbruik of het inspelen op dynamische tarieven). Afwijkend verbruik kan ook een reden vormen om bepaalde installaties te laten nakijken, onderhouden en/of vervangen. Tot slot kunnen inzichten in energieverbruik ook helpen bij de beslissing om over te gaan tot een energetische renovatie.

Door het energieverbruik te vertalen naar een kost in euro’s (zie Figuur 4) en/of milieu-emissies (bv. CO₂, SO₂, NO_x, fijn stof, radioactief afval, …) wordt de impact nog explicieter en meer aanschouwelijk dan wanneer enkel verbruiksgegevens getoond worden.

Figuur 2: Voorbeeld: visuele weergave van gasverbruik in een ééngezinswoning met een gascondensatieketel voor ruimteverwarming en sanitair warm water. De piek komt overeen met het nemen van een douche.

Figuur 3: Voorbeeld: tabelweergave van het maandelijks elektriciteitsverbruik in een ééngezinswoning op gebouwniveau en voor enkele individuele toestellen.

Figuur 4: Voorbeeld: weergave van de maandelijkse kosten, vergoedingen en besparingen in een ééngezinswoning

Bij de vertaling van energieverbruik naar een energiekost in euro’s moet er met een aantal variabele parameters rekening gehouden worden. De exacte berekening van de werkelijke kost aan het einde van een facturatieperiode zal gedaan worden door de energieleverancier. Een exacte tussentijdse kostenberekening zal niet altijd mogelijk zijn, maar als het gebruikte systeem voor de kostprijsberekening voldoende rekening houdt met de belangrijkste variabele parameters, kan toch een goede inschatting gemaakt worden van de tussentijdse kosten.

Een eerste variabele parameter is de energieprijs zelf. Zo zijn er voor elektriciteit en aardgas naast contracten met een vaste energieprijs ook contracten met een variabele energieprijs. Deze variabele prijs is meestal gebaseerd op een indexatieparameter die de (variabele) marktprijzen volgt. Hierbij wordt meestal een formule gehanteerd waarin zowel een vaste prijscomponent als een prijscomponent op basis van de indexatieparameters aanwezig is. Bijvoorbeeld:

Uitgaande van deze voorbeeldformule en de voorbeeldgrafiek met de evolutie van de indexatieparameter voor een variabel gascontract (zie Figuur 5), varieert de energieprijs in dit voorbeeld tussen 0.023 euro/kWh (bij een indexparameter van 20 euro/MWh in januari 2021) en 0.113 euro/kWh (bij een indexatieparameter van 110 euro/MWh in december 2021).

Voor gebouwen met een digitale elektriciteitsmeter kan nog een stap verder gaan worden en kan gekozen worden voor een dynamisch energiecontract, waarbij de energieprijs per uur kan variëren.

Een andere variabele parameter die van toepassing is voor gasverbruik is de omzettingsfactor die gebruikt wordt bij de omzetting van het gasverbruik in m³ naar een verbruik in kWh. In de sectie ‘Meer informatie’ staat een link naar een pagina met meer informatie over deze omzetting. In praktijk zal de variatie van deze omzettingsfactor echter niet zo veel invloed hebben op de kostprijs als andere variabele parameters.

Voor elektriciteit moet vanaf 2023 ook rekening gehouden worden met het capaciteitstarief. Netkosten worden vanaf dan niet enkel berekend op basis van de energieafname van het net (in kWh), maar ook op basis van de gebruikte netcapaciteit (in kW, zie Figuur 6 en Figuur 7) zoals opgemeten door de digitale elektriciteitsmeter (voor klassieke meters wordt een forfait toegepast).

Daarnaast is het interessant om te weten dat energieleveranciers bij de berekening van de afrekening voor elektriciteit en gas gebruik kunnen maken van zogenaamde verbruiksprofielen (SLP of RLP: ‘Synthetic/Real Load Profile’, zie Figuur 8). Deze laten toe om het totale verbruik over de gefactureerde periode (bv. een jaar) op te delen in verschillende deelperiodes (bv. per maand) op een manier die rekening houdt met factoren zoals daglengte, vakantiedagen en klimaatinvloeden (bv. in de winter wordt typisch meer gas verbruikt dan in de zomer). Deze typische verbruiksprofielen komen echter niet noodzakelijk overeen met het werkelijke verbruiksprofiel van een specifieke verbruiker.

Voor stookolie tot slot, zal de energieprijs variëren van aankoopmoment tot aankoopmoment. Om de kost gepaard gaande met een opgevolgd verbruik zo goed mogelijk in te schatten, wordt idealiter rekening gehouden met zowel het aangerekende tarief als het aangekochte volume bij de voorbije aankopenmomenten (leveringen) om tot een gewogen energietarief te komen.

Figuur 5: Voorbeeld: evolutie van de indexatieparameter bij een variabel gascontract.

Figuur 6: Voorbeeld van kwartiervermogens van elektrische afname over een periode van 2 uur. Het maximale kwartierverbruik over een periode van een maand wordt omgerekend naar een vermogen (kwartierpiek) en dat vormt de basis voor de berekening van het capaciteitstarief.

Figuur 7: Voorbeeld van maandelijkse kwartierpieken. Vanaf 2023 zal in Vlaanderen een deel van de netkosten voor afname van elektriciteit (het capaciteitstarief) berekend worden op basis van een gemiddelde van de kwartierpieken van de voorbije maanden.

Figuur 8: Verbruiksprofiel voor een huishoudelijke aardgasafnemer (SLP41_6, Bron: Synergrid)